Tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa theo Thông tư BYT & QCVN (Cập nhật 2025)

Việc tuân thủ các tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa là yêu cầu pháp lý và kỹ thuật bắt buộc để một cơ sở y tế được cấp phép hoạt động. Các quy định này, được ban hành bởi Bộ Y tế và Bộ Xây dựng, bao quát mọi khía cạnh từ diện tích, bố cục cho đến các hệ thống kỹ thuật an toàn. Để đảm bảo tuân thủ đúng và đủ, việc nắm vững các tiêu chuẩn này là vô cùng cần thiết.

Cẩm nang dưới đây sẽ cung cấp chi tiết các tiêu chuẩn quan trọng nhất bạn cần nắm rõ khi thành lập và thiết kế một phòng khám đa khoa.

1. Các tiêu chuẩn về Cơ sở vật chất & Bố cục Tổng thể

Nền tảng của một phòng khám hiệu quả bắt đầu từ việc lựa chọn vị trí và bố trí không gian đúng các quy định pháp luật, đồng thời đảm bảo công năng và an toàn. Để đạt chuẩn, một phòng khám đa khoa cần tuân thủ các tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa sau:

1.1. Yêu cầu chung về Địa điểm

Theo Thông tư 41/2011/TT-BYT, địa điểm của phòng khám phải đáp ứng các yêu cầu cơ bản sau đây để đảm bảo tính chuyên nghiệp và an toàn vệ sinh:

• Phải có địa điểm cố định, hợp pháp: Phòng khám không được đặt tại các địa điểm tạm bợ, phải có địa chỉ rõ ràng và được phép sử dụng cho mục đích kinh doanh dịch vụ y tế.
• Phải tách biệt với nơi sinh hoạt gia đình: Đây là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo kiểm soát nhiễm khuẩn và tính chuyên nghiệp. Phòng khám phải có lối đi riêng, không gian hoạt động không được thông với khu vực sinh hoạt (bếp, phòng ngủ, phòng khách) của gia đình.
• Phải đảm bảo điều kiện vệ sinh môi trường: Không gian phải đủ ánh sáng tự nhiên, thoáng mát, có hệ thống thông gió tốt. Vị trí phòng khám phải ở nơi cao ráo, sạch sẽ, không bị ảnh hưởng bởi các nguồn ô nhiễm.

1.2. Tiêu chuẩn về Diện tích tối thiểu

Theo Thông tư 41/2011/TT-BYT về tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa, diện tích tối thiểu được quy định không phải là con số tùy ý, mà được tính toán để đảm bảo đủ không gian cho việc bố trí trang thiết bị y tế bắt buộc, không gian thao tác cho nhân viên y tế và sự thoải mái, riêng tư cho bệnh nhân.

1.3. Tiêu chuẩn về Bố cục & Phân luồng di chuyển

Bố cục của phòng khám phải được thiết kế một cách khoa học theo tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa để tạo ra một “sơ đồ vận hành” hiệu quả, giảm thiểu thời gian chờ đợi và tránh tình trạng lộn xộn. Nguyên tắc cốt lõi là tạo ra dây chuyền khám chữa bệnh một chiều, logic:

1. Vòng 1 – Tiếp đón & Sàng lọc: Bệnh nhân đi từ cửa vào, đến quầy lễ tân/đăng ký, sau đó được hướng dẫn ra khu vực chờ và vào các phòng khám ban đầu.
2. Vòng 2 – Cận lâm sàng: Từ các phòng khám, bệnh nhân được chỉ dẫn đến một khu vực tập trung để thực hiện các xét nghiệm, siêu âm, X-quang. Khu vực này nên được đặt ở vị trí trung tâm, dễ dàng tiếp cận từ tất cả các phòng khám.
3. Vòng 3 – Kết luận & Hoàn tất: Bệnh nhân quay lại phòng khám để nhận kết quả và kê đơn, sau đó di chuyển ra khu vực quầy thuốc và quầy thanh toán, thường được bố trí gần lối ra.

Luồng di chuyển này giúp tránh việc bệnh nhân phải đi lại lòng vòng, gây ùn tắc và tăng nguy cơ lây nhiễm chéo.

1.4. Tiêu chuẩn về Tiếp cận cho người khuyết tật

Theo QCVN 10:2014/BXD, phòng khám là công trình công cộng bắt buộc phải có thiết kế đảm bảo người khuyết tật và người già yếu tiếp cận và sử dụng an toàn, thuận tiện. Để đạt chuẩn về khía cạnh này theo tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa, cần đảm bảo:

• Lối vào không rào cản: Lối vào chính không được có bậc cấp. Nếu có sự chênh lệch độ cao, bắt buộc phải có ram dốc với độ dốc không lớn hơn 1/12 và có tay vịn hai bên.
• Cửa ra vào & Cửa phòng: Chiều rộng thông thủy của cửa phải tối thiểu là 900mm để xe lăn có thể đi qua dễ dàng. Ngưỡng cửa (nếu có) không được cao quá 20mm.
• Khu vực vệ sinh tiếp cận: Phải có ít nhất một phòng vệ sinh đủ rộng (tối thiểu 1.5m x 1.5m) để xe lăn có thể xoay sở, có cửa mở ra ngoài, và được lắp đặt các thanh vịn hỗ trợ ở các vị trí phù hợp.
• Bề mặt sàn: Phải là vật liệu cứng, phẳng và không trơn trượt để đảm bảo an toàn.

2. Các tiêu chuẩn về Hệ thống Kỹ thuật (MEP) & An toàn

Đây là các hệ thống “ẩn” nhưng lại là “lá chắn” và “mạch máu” của phòng khám, quyết định đến sự an toàn cho bệnh nhân, kiểm soát nhiễm khuẩn và hiệu quả vận hành chuyên nghiệp.

2.1. An toàn PCCC (Bắt buộc)

Theo Quy chuẩn QCVN 06:2022/BXD – An toàn cháy cho nhà và công trình, phòng khám là công trình công cộng tập trung đông người, do đó phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định PCCC cơ bản, là một phần quan trọng của tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa:

• Lối thoát nạn: Phải có tối thiểu 2 lối thoát nạn riêng biệt, không bị khóa hoặc chặn. Cửa trên lối thoát nạn phải mở theo chiều thoát ra ngoài. Chiều rộng của lối đi và cửa thoát nạn không được nhỏ hơn 1m.
• Vật liệu hoàn thiện: Vật liệu hoàn thiện trên tường, trần của hành lang và sảnh thang thoát nạn bắt buộc phải là vật liệu không cháy hoặc khó cháy để không làm tăng tải trọng cháy và sinh khói độc.
• Trang thiết bị PCCC: Phải trang bị đầy đủ bình chữa cháy dạng bột hoặc CO2 phù hợp với quy mô và đặc điểm chất cháy (đặc biệt là các thiết bị điện). Phải có hệ thống đèn chiếu sáng sự cố và đèn chỉ dẫn thoát nạn (đèn EXIT) tự động bật sáng khi có sự cố mất điện.
• Thẩm duyệt thiết kế: Đối với các phòng khám có quy mô lớn hoặc nằm trong các tòa nhà cao tầng, bản vẽ thiết kế PCCC bắt buộc phải được thẩm duyệt bởi cơ quan Cảnh sát PCCC.

2.2. Hệ thống Thông gió & Chiếu sáng

Hai yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí và khả năng chẩn đoán chính xác của bác sĩ, tuân thủ tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa.

Tiêu chuẩn về Thông gió & Điều hòa không khí:

• Mục đích chính: Không chỉ làm mát, mà còn để kiểm soát lây nhiễm chéo. Theo TCVN 5687:2010, các phòng khám và khu vực chờ phải được thông gió tốt, ưu tiên thông gió tự nhiên.
• Yêu cầu kỹ thuật: Nếu sử dụng điều hòa, phải đảm bảo lưu lượng gió tươi cấp vào tối thiểu. Đối với các phòng thủ thuật, cần duy trì áp lực dương để ngăn không khí bẩn từ ngoài tràn vào. Ngược lại, phòng xét nghiệm có nguy cơ lây nhiễm cần áp lực âm để không khí chỉ đi một chiều vào trong và được hút ra ngoài.

Tiêu chuẩn về Chiếu sáng:

• Độ rọi sáng: Theo TCVN 7114-1:2008, bề mặt làm việc trong các phòng khám phải đạt độ rọi sáng tối thiểu 500 lux, và khu vực chờ là 200 lux để đảm bảo bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác và bệnh nhân cảm thấy thoải mái.
• Chất lượng ánh sáng: Ngoài độ rọi, đèn trong phòng khám phải có chỉ số hoàn màu (CRI) từ 80 trở lên để đảm bảo bác sĩ nhận diện đúng màu sắc da và các tổn thương của bệnh nhân.

2.3. Hệ thống Cấp thoát nước & Xử lý chất thải

Hệ thống này là yếu tố cốt lõi để đảm bảo vệ sinh và tuân thủ các quy định về môi trường, theo tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa.

Tiêu chuẩn về Cấp thoát nước:

• Nguồn nước sử dụng cho các hoạt động của phòng khám phải là nước sạch, đạt tiêu chuẩn QCVN 01:2009/BYT.
• Tất cả các phòng khám, phòng thủ thuật, phòng xét nghiệm bắt buộc phải có lavabo rửa tay tiệt trùng. Vòi nước được khuyến nghị là loại gạt bằng cổ tay hoặc cảm ứng để tránh tái nhiễm khuẩn sau khi rửa tay.

Tiêu chuẩn về Xử lý chất thải:

• Phân loại tại nguồn: Theo quy định của Bộ Y tế, chất thải phải được phân loại ngay tại nguồn vào các thùng chứa có màu sắc quy định: màu vàng cho chất thải lây nhiễm, màu đen cho chất thải nguy hại, màu xanh cho chất thải thông thường…
• Xử lý nước thải: Nước thải y tế bắt buộc phải được xử lý qua hệ thống xử lý nội bộ để đạt các chỉ số an toàn theo QCVN 28:2010/BTNMT trước khi thải ra môi trường. Quy chuẩn này đặt ra giới hạn tối đa cho các thông số đặc thù như E.coli, Coliforms, đảm bảo nước thải đã được khử khuẩn.

2.4. An toàn bức xạ (Nếu có Khoa Chẩn đoán hình ảnh)

Đây là yêu cầu pháp lý bắt buộc, không chỉ tuân thủ quy định của Bộ Y tế mà còn của Bộ Khoa học & Công nghệ, là một phần trong tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa.

Tiêu chuẩn pháp lý: Thông tư liên tịch số 13/2014/TTLT-BKHCN-BYT.

Yêu cầu về che chắn bức xạ: Tường, cửa, sàn của các phòng X-quang, CT-Scanner phải được thi công bằng các vật liệu cản xạ. Độ dày của lớp cản xạ (chì, vữa barit) không phải là tùy chọn mà được tính toán chính xác bởi một đơn vị có chức năng, dựa trên công suất của máy và vị trí các phòng xung quanh.

Yêu cầu về an toàn vận hành:

• Bên ngoài cửa ra vào bắt buộc phải có biển cảnh báo bức xạ và đèn báo hiệu tự động bật sáng khi máy đang hoạt động.
• Cửa phòng (thường là cửa bọc chì) phải có cơ chế đảm bảo luôn đóng kín trong quá trình chụp chiếu.
• Toàn bộ thiết kế và thi công phải được thẩm định và cấp phép bởi Sở Khoa học và Công nghệ.

3. Các tiêu chuẩn về Trang thiết bị & Nội thất

Thiết kế phải tính toán không gian để bố trí đầy đủ trang thiết bị y tế bắt buộc và các loại nội thất chức năng, đảm bảo yếu tố vô khuẩn.

3.1. Yêu cầu về không gian và hạ tầng cho Trang thiết bị y tế

Theo danh mục quy định tại Thông tư 41/2011/TT-BYT, thiết kế phòng khám phải được xây dựng xung quanh các trang thiết bị bắt buộc, đảm bảo đủ không gian và hạ tầng kỹ thuật cho chúng hoạt động an toàn và hiệu quả.

Không gian thao tác: Thiết kế phải chừa một khoảng không gian trống cần thiết xung quanh các thiết bị chính để nhân viên y tế có thể thao tác thuận tiện. Ví dụ, xung quanh máy siêu âm phải có đủ không gian để bác sĩ ngồi, y tá hỗ trợ và bệnh nhân nằm thoải mái trên giường khám.

Hạ tầng kỹ thuật:

• Điện: Phải bố trí đủ các ổ cắm điện y tế chuyên dụng (có chân tiếp địa an toàn). Đối với các thiết bị quan trọng như tủ bảo quản vắc-xin, máy xét nghiệm, cần có nguồn điện ưu tiên (UPS) để đảm bảo hoạt động không bị gián đoạn.
• Nước: Các thiết bị như ghế nha khoa, máy hấp tiệt trùng phải có đầu chờ cấp và thoát nước được lắp đặt chính xác theo thông số kỹ thuật của nhà sản xuất.

Yêu cầu về kết cấu: Đối với các thiết bị nặng như ghế nha khoa, máy X-quang, thiết kế sàn tại vị trí đó phải được tính toán và gia cố khả năng chịu lực để đảm bảo an toàn, không gây lún, nứt sàn theo tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa.

3.2. Yêu cầu về Nội thất và Vật liệu hoàn thiện

Nguyên tắc vàng cho việc lựa chọn nội thất và vật liệu trong phòng khám là: mọi bề mặt phải không xốp, không thấm nước, liền mạch và dễ dàng vệ sinh, khử trùng bằng hóa chất chuyên dụng.

Vật liệu hoàn thiện (Sàn – Tường – Trần):

• Sàn: Lựa chọn tốt nhất là Sàn Vinyl y tế kháng khuẩn dạng cuộn. Loại sàn này được thi công thành một tấm liền mạch, các mối nối được hàn nhiệt và sàn được bo cong chân tường (cove forming). Kỹ thuật này giúp loại bỏ hoàn toàn các góc 90 độ, nơi vi khuẩn và bụi bẩn dễ tích tụ nhất.
• Tường: Nên sử dụng Sơn Epoxy kháng khuẩn hoặc Tấm ốp tường HPL (High-Pressure Laminate). Các vật liệu này tạo ra bề mặt cứng, liền mạch, không thấm nước, chịu được va đập và có thể lau chùi bằng các dung dịch khử trùng mạnh mà không bị hư hại.

Nội thất (Bàn, Ghế, Tủ, Kệ):

• Thiết kế: Nội thất phải có thiết kế đơn giản, ít góc cạnh, hộc tủ để tránh bám bụi và dễ lau chùi. Các góc bàn, tủ nên được bo tròn để giảm nguy cơ va chạm gây thương tích. Đây là một yêu cầu quan trọng trong tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa về an toàn người dùng.
• Vật liệu: Ưu tiên các vật liệu không xốp, không thấm nước như tấm nhựa đặc (solid surface), inox 304, hoặc gỗ công nghiệp phủ laminate cao cấp. Tránh sử dụng các vật liệu xốp, thấm nước như gỗ tự nhiên chưa qua xử lý hoặc ván MFC thông thường.
• Ghế chờ cho bệnh nhân: Ghế ở khu vực công cộng nên có tay vịn để hỗ trợ người lớn tuổi. Bề mặt ghế nên là da PU y tế hoặc nhựa đúc nguyên khối, tránh sử dụng vải nỉ vì khó khử trùng và dễ bám mầm bệnh.

4. Các thủ tục pháp lý liên quan đến thiết kế & xây dựng phòng khám

Một thiết kế đạt chuẩn cần phải được các cơ quan chức năng thẩm định và phê duyệt trước khi thi công, đáp ứng tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa. Đây là lộ trình pháp lý bắt buộc mà mọi chủ đầu tư phòng khám cần tuân thủ để đảm bảo công trình đủ điều kiện nộp hồ sơ xin cấp phép hoạt động tại Sở Y tế.

4.1. Bước 1: Xin Giấy phép Xây dựng / Cải tạo

Đây là bước pháp lý đầu tiên đối với các công trình xây mới hoặc cải tạo có thay đổi kết cấu, công năng (ví dụ: đập phá tường chịu lực, cơi nới diện tích, thay đổi hệ thống MEP).

• Hồ sơ yêu cầu: Bộ hồ sơ xin phép xây dựng/cải tạo nộp tại cơ quan Quản lý Xây dựng địa phương (UBND Quận/Huyện) bắt buộc phải có bộ bản vẽ thiết kế kiến trúc.
• Lưu ý quan trọng: Bản vẽ thiết kế này phải được thực hiện bởi đơn vị có chức năng và phải thể hiện rõ việc tuân thủ các tiêu chuẩn về diện tích, bố cục đã nêu trong Thông tư 41/2011/TT-BYT.

4.2. Bước 2: Thẩm duyệt thiết kế về PCCC

Đối với các phòng khám có quy mô nhất định, song song với việc xin phép xây dựng, bản vẽ thiết kế hệ thống PCCC phải được trình và thẩm duyệt bởi Cơ quan Cảnh sát PCCC & CNCH.

• Hồ sơ yêu cầu: Bao gồm bản vẽ thiết kế hệ thống báo cháy, chữa cháy, lối thoát nạn, hút khói… được chuẩn bị theo tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa.
• Lưu ý quan trọng: Công trình sẽ không được cấp phép xây dựng nếu thiết kế PCCC chưa được thẩm duyệt.

4.3. Bước 3: Nghiệm thu công trình sau thi công

Sau khi thi công xong, công trình phải được nghiệm thu để chứng minh đã được xây dựng đúng theo thiết kế đã được duyệt. Quá trình này bao gồm 2 phần nghiệm thu chính:

• Nghiệm thu Xây dựng: Do cơ quan Quản lý Xây dựng thực hiện để xác nhận các hạng mục xây dựng, kết cấu đúng với giấy phép.
• Nghiệm thu PCCC: Do cơ quan Cảnh sát PCCC thực hiện để kiểm tra hệ thống PCCC đã được lắp đặt và hoạt động đúng theo thiết kế đã thẩm duyệt. Kết quả của bước này là Văn bản nghiệm thu về PCCC.

4.4. Bước 4: Hoàn tất hồ sơ để trình Sở Y tế

Các giấy tờ pháp lý trên là điều kiện tiên quyết và là thành phần hồ sơ bắt buộc để bạn có thể tiến hành bước cuối cùng. Toàn bộ Giấy phép xây dựng/cải tạo, Bản vẽ đã được duyệt và đặc biệt là Văn bản nghiệm thu về PCCC sẽ được nộp cùng với các hồ sơ về nhân sự, trang thiết bị đến Sở Y tế để xin cấp Giấy phép hoạt động khám bệnh, chữa bệnh.

Việc tuân thủ các tiêu chuẩn thiết kế phòng khám đa khoa không chỉ là nghĩa vụ pháp lý để được cấp phép hoạt động, mà còn là cam kết về sự an toàn và chất lượng dịch vụ đối với bệnh nhân. Một sự chuẩn bị và đầu tư kỹ lưỡng ngay từ đầu theo đúng các quy định của Bộ Y tế là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và uy tín của phòng khám.

Để được tư vấn chi tiết hơn, hãy liên hệ ngay với Crystal Design TPL!